Nhìn lại quãng thời gian 2018 – 2019, ngành đường Việt Nam đã trải qua giai đoạn khó khăn lúc giá đường thế giới đi xuống. Ngành này càng trở nên khó khăn hơn lúc từ 1/1/2020 thuế nhập khẩu đường từ những nước ASEAN giảm xuống còn 5% và lúc hạn ngạch được xóa bỏ.
Đường Thái Lan rẻ hơn tràn vào thị trường Việt Nam, đe dọa tới sản phẩm đường nội địa có chi phí chế tạo cao hơn. Năm 2020, lượng đường nhập khẩu từ Thái Lan đạt 1,3 triệu tấn, tăng 330% so sở hữu cùng kỳ (tổng lượng đường nhập khẩu khoảng 1,5 triệu tấn).
Trong niên vụ 2020 – 2021, tổng sản lượng chế tạo chỉ ước đạt 612 nghìn tấn (-15% so sở hữu cùng kỳ), và tổng nguồn cung nội địa là khoảng 700 nghìn tấn (-14% so sở hữu cùng kỳ).
Trái lại, nhu cầu trong nước ước tính đạt 2,2 triệu tấn trong năm 2021 (theo nhà hàng ước tính) và dự kiến sẽ tăng từ 3% -5% mỗi năm trong những năm tới.
Như vậy, nguồn cung từ vụ mía trong nước chỉ đáp ứng được 30% nhu cầu. Nguồn cung còn lại sẽ tới từ những nhà máy đường nhập đường thô về tinh luyện lúc niên vụ mía kết thúc; nhập khẩu đường tinh luyện; đường nhập lậu (hiện đang được kiểm soát tốt vì Việt Nam đang kiểm soát chặt đường biên giới để khống chế dịch bệnh Covid-19).
Trong diễn biến mới nhất, Bộ Công Thương đã ban hành quyết định chính thức về việc áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối sở hữu đường tinh luyện và đường thô sở hữu mức thuế 47,64% nhập khẩu từ Thái Lan trong thời hạn 5 năm, có hiệu lực từ ngày 16/6/2021.
Trước ấy, vào ngày 16/2/2021 sau 5 tháng điều tra, Bộ Công Thương đã quyết định áp dụng tạm thời thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối sở hữu đường Thái Lan trong vòng 120 ngày. So sở hữu mức thuế tạm thời, mức thuế chính thức đối sở hữu đường tinh luyện thấp hơn một chút, trong lúc mức thuế đối sở hữu đường thô cao hơn đáng nói so sở hữu mức thuế tạm thời (47,64% so sở hữu 33,99%)
Theo Công ty Chứng khoán SSI, mức thuế cao hơn đối sở hữu đường thô cho thấy Chính phủ định hướng thúc đẩy lớn mạnh vùng nguyên liệu mía đường trong nước để đảm bảo nguồn cung so sở hữu việc nhập khẩu đường thô về để luyện.
Đồng thời, những nhà máy đường có lợi thế về quy mô trong chế tạo đường RS và RE như QNS và SBT sẽ có lợi thế về mức giá hơn so sở hữu những nhà máy nhỏ, do ấy những công ty này sẽ được hưởng lợi hơn từ chính sách mới.
Do ấy, chính sách thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối sở hữu đường Thái Lan sẽ giúp bảo vệ đường trong nước khỏi đường nhập khẩu giá rẻ từ Thái Lan cũng như đường nhập lậu, thúc đẩy ngành đường trong nước về lâu dài vì mục tiêu an ninh lương thực và hỗ trợ lao động ngành nông nghiệp.
Ngay sau bước ngoặt chính sách, nhóm cổ phiếu ngành đường đồng loạt bứt phá sau thông tin áp thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp đối sở hữu đường mía nhập từ Thái Lan. Trong phiên giao dịch ngày 16/6, KTS và LSS tăng kịch trần, mức tăng trên 6% xuất hiện ở QNS, SLS.
“Chính sách này là 1 sự kiện có tính chất bước ngoặt cho ngành đường Việt Nam và những nhà hàng mía đường trong nước như SBT, QNS, LSS, SLS… Chúng tôi cũng cho rằng 5 năm là thời gian dài giúp chuỗi cung ứng đường trong nước phục hồi và lớn mạnh bền vững hơn”, nhóm nghiên cứu nhận định.